Marmeren is een schildertechniek waarmee kleurig papier gemaakt kan worden, door er patronen van waterverf op aan te brengen.

Geschiedenis

De kunst van het papier marmeren ontstond ongeveer 2000 jaar geleden in China.^[1] Oorspronkelijk was het een geheime techniek. Het werd populair in de 12e eeuw in Japan, waar het suminagashi ("drijvende inkt") werd genoemd. In de 16e eeuw verspreidde de techniek zich in India en Perzië, waar het kaghaz-i abri ("zonloos papier") werd genoemd.

In Turkije kwam een soortgelijke techniek tot ontwikkeling, die ebru werd genoemd en waarvan het resultaat sterk lijkt op het huidige gemarmerd papier. In het Europa van de 17e en 18e eeuw waren Oosterse kunstvoorwerpen en decoratietechnieken zeer in de mode, waardoor ook gemarmerd papier (ebru of 'Turkenpapier') populair werd. Gemarmerd papier wordt nog steeds in grote hoeveelheden in Venetië gemaakt. Het wordt vooral gebruikt door boekbinders.

Werkwijze

Als verf kan sterk verdunde olieverf gebruikt worden, maar ook gouache (plakkaatverf) verdund met water. Door toevoeging van ossengal blijft de verdunde verf op het gomwater drijven en zal zich niet mengen met de andere kleuren. De verf kan op het gomwater worden aangebracht met behulp van kwasten, pipetten, strobosjes, enz. Met behulp van pinnen, kammen en waaiers (in verschillende maten en vormen) kan de verf in verschillende lijnen en figuren worden getrokken. Het trekken van de verf moet voorzichtig worden gedaan, tenzij bewust wordt gekozen voor een 'wild' effect.

Het moeilijkste van het marmeren van papier is dat er steeds op gelet moet worden dat het gomwater niet te dik of te dun is. Bij te dik gomwater zal de verf niet of minder goed spreiden; bij te dun gomwater zal de verf te snel verspreiden, waardoor het maken van patronen niet meer lukt. Daarnaast moet de verf door toevoeging van water, verf/pigmenten en ossengal in balans worden gebracht om de juiste spreidingsgrootte te verkrijgen. Altijd de verf eerst roeren voor gebruik, omdat de drie onderdelen na een kleine rusttijd al gemakkelijk van elkaar kan scheiden.

Pas als het patroon op het gomwater naar wens is, wordt het papier er diagonaal op gelegd. Het papier moet bij voorkeur zuurvrij, maximaal 90 gram/m2 en eventueel met aluin behandeld zijn voor een betere en blijvende opname van het patroon. Rijstpapier of handgeschept papier is niet aan te raden. Luchtbellen onder het papier moeten voorkomen worden door het papier rustig en gelijkmatig op het gomwateroppervlak te leggen. Het papier wordt daarna aan twee punten opgepakt en met water afgespoeld. Ook kan men het papier zachtjes over de rand van de bak laten glijden, waardoor het meeste gomwater in de bak achterblijft. Voorkomen moet worden dat er veel gomwater op het papier achterblijft, omdat dit het patroon kan veranderen.

Het papier wordt vervolgens minimaal 24 uur te drogen gehangen of gelegd, Daarna wordt het onder een drukpers gelegd om het papier glad te maken. Soms wordt het papier een tweede keer gemarmerd. Bij elke volgende marmering moet het gomwater worden schoongemaakt, bijvoorbeeld door met krantenpapier de resten van een eerdere marmering te verwijderen.

Gemarmerd papier werd vaak gebruikt voor omslagen van boeken, met name de binnenkanten van de harde kaft, maar soms ook voor de buitenkant. Elk gemarmerd papier heeft een ander patroon.